
ၼႃႈလိၵ်ႈၼႆႉ ႁဵတ်းသဵၼ်ႈမၢႆ ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်း ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၸႂ်ႉလႆႈတီႈ ဝီႇၶီႇဝွႆးဢဵတ်ႉꩡ်။ တွၼ်ႈတႃႇလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ တႃႇ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း လႄႈ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ဢိၵ်ႇပႃးထိပ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းလၢတ်ႈတီႈပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ၊ တူၺ်း ဢုပ်ႇဢူဝ်း။
ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵၢၼ်ၽိုၵ်းႁဵၼ်း ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း၊ ပိူင်တႅမ်ႈလိၵ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပပ်ႉဢၽိထၢၼ်ႇ။ တၢင်းယိူင်းဢၢၼ်ႈၶဝ်တႄႉ တွၼ်ႈတႃႇမၵ်းမၼ်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ၵုမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈထူၼ်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸိူဝ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈၼိုင်ႈၵေႃႉ ပေႃးတေၸၢင်ႈ"ၵႂႃႇလႆႈ" တီႈၼၼ်ႈၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင် ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ မၼ်းၵူၺ်းမီးဢိတ်းဢွၼ်ႇၼိုင်ႈၵူၺ်းသေ လႆႈႁဵတ်းပၼ်ဝႆႉ သဵၼ်ႈမၢႆ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူဝ်းဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆ တႂ်ႈလိုမ်လိၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ် မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈ မိူင်းတီႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းသင်ၼႆ တူၺ်းတီႈ တွၼ်ႈၵၼ် "ဢုပ်ႇဢူဝ်း" တီႈပွင်ႈၵႂၢမ်း တႃႇ မိူင်းၼၼ်ႉလႄႈ။
ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်း ဢၼ်မီးဝႆႉ ႁၢင်ႈမၢႆလေႃးသီၶဵဝ် () ဢမ်ႇၼၼ် ႁၢင်ႈလၢဝ်သီလိူင် (
) ဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉႁိမ်းၶၢင်ႈၶဝ် ၸွမ်းၼင်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆတီႈၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉ၊ ၶဝ်တေမီး ၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ ၵႃႈတီႈ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ တွၼ်ႈတႃႇ ပပ်ႉတၢင်ႇၸိူဝ်း၊ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇလၢတ်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းတီႈၼႂ်း ၶေႃႈထၢမ်ၼၼ်ႉၼႆ ၶႅၼ်းတေႃႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၼ်သေၵမ်း။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶႂ်ႈလႆႈပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ဢၼ်ဢမ်ႇပႃးတီႈၼႂ်းသဵၼ်ႈမၢႆတီႈၼႆႈၼႆၸိုင် ၶႅၼ်းတေႃႈ ထႅမ်သႂ်ႇၼၼ်ႉၸူးတီႈ ၼႃႈလိၵ်ႈ တုၵ်းယွၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉလႄႈ။ ဢမ်ႇၼၼ် ၽိူမ်ႉထႅမ်သႂ်ႇၵႂႃႇ သေ တႄႇပပ်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇလႄႈ။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႄႉၼွၼ်ႈဝႃႈ ဢိင်ၼိူဝ် ထႅမ်းပလဵၵ်ႉ ပွင်ႈၵႂၢမ်း ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်း ႁဝ်းၶႃႈလႄႈ။
လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင် ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်း ဢၼ်တေးမၼ်းၼႆႉ လႆႈလုၵ်ႉတီႈ ၶၢဝ်းတၢင်းလဵပ်ႈႁဵၼ်း ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်း သေ ၸုတုမ်ဝႆႉယဝ်ႉ။
ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်းၼႆႉ ဢိင်ၼိူဝ်ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ လွင်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈၶဝ် လႄႈ လွင်ႈတၢင်းၶႅမ်ႉ ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ႁဵတ်းၶူတ်ႉဝႆႉ ၼင်ႇ တီႈၵႅပ်ႈ တီႈ သၢႆငၢႆ ပပ်ႉပွင်ႈၵႂၢမ်း-
— တီႈၵႅပ်ႈ
— ဢၼ်ၸႂ်ႉလႆႈ
— ၸိၼမ်း
— လၢဝ်
ၵမ်ႇၽႃႇ
[မႄးထတ်း]ဢႃးရပိၵ်ႉ (လၵ်းၸဵင် ပၢၼ်မႂ်ႇ)
ၶႄႇ (မႅၼ်ႇတရိၼ်ႇ)
ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ
ၵျႃႇမႅၼ်ႇ
ႁိၼ်ႇတီႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ႁိၼ်ႇတူႇသတၢၼ်ႇၼီႇ)
မလေး
ပႃးသီႇယႅၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ၾႃးသီႇ)
ပေႃးတူႉၵိတ်ႉ
ရတ်ႉသျၼ်ႇ
သပဵၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ၶႅတ်ႉသထီးလီးယႅၼ်ႇ)
သဝေႇႁီးလီ (ဢမ်ႇၼၼ် ၶိတ်ႉသဝႁီးလီ)
ဢႃႇၾရိၵ
[မႄးထတ်း]ဢၾရိၵၢၼ်း
ဢႃးရပိၵ်ႉ (လၵ်းၸဵင် ပၢၼ်မႂ်ႇ)
ဢမ်ႇႁႄးရိၵ်ႉ
ပႅမ်ပႃရႃႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ပႃမၼၢၼ်းၶၼ်ႇ)
ပႃးပႃႇ
ၶျႃးတီႇယႅၼ်ႇ ဢႃးရပိၵ်ႉ
ၶျိပႅမ်ပႃႇ
တေႃးရူဝ်ႇ
တူဝ်ၵွၼ်ႇ
ဢီႇၵျိပ်ႉသျိၼ်ႇ ဢႃးရပိၵ်ႉ
ယူး
ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ
ၾူႇၾူးတႃႇ
ၵျႃႇမႅၼ်ႇ
ၵီးၼီး-ပိတ်ႈသၢဝ်ႇ ၶရီးဢူဝ်ႇ
ႁၢဝ်းသႃႇ
ဢိၵ်ႉပူဝ်း
ၶရီးယူဝ်ႇ
လူးၵၢၼ်းတႃႇ
မလၵႅတ်ႉသီႇ
မူဝ်ရေး
မူဝ်ႇရူဝ်ႇၵၢၼ်ႇ ဢႃးရပိၵ်ႉ
ၺႅၼ်ၵျႃႇ (or Chewa)
ပေႃးတူႉၵိတ်ႉ
သႅင်းၵူဝ်ႇ
သီသူဝ်းထူဝ်ႇ
သေးသျႄႇ ၶရီးဢူဝ်ႇ
သူဝ်မႃလီႇ
သပႅၼ်းၼိတ်ႉသျ်
သဝေႇႁီးလီ (ဢမ်ႇၼၼ် ၶိတ်ႉသဝႁီးလီ)
သဝိတ်ႈ
ထႃႉသျႄႇလ်ႁိတ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ် သျီးလႃႇ)
ထီၵရီးၺႃႇ
သူင်ၵႃႇ
သဝႃးၼႃႇ
ထမ်ပူၵႃႇ
ထူႇၼီးသီးယႅၼ်း ဢႃးရပိၵ်ႉ
ထႂၢႆႇ
ဝူဝ်းလွပ်ႈၾ်
ၶူဝ်းသႃႇ
ယေႃးရ်ပႃႇ
ၸႃမႃႇ
ၸူးလူႇ
ဢေးသျႃး
[မႄးထတ်း]ဢၢႆးၼူ
ဢႅမ်းတူဝ် ထိပႅတ်ႉတၼ်ႇ
ဢႃးရပိၵ်ႉ (လၵ်းၸဵင် ပၢၼ်မႂ်ႇ)
ဢေးၶႄႇၼွၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ဢၵ်ႉၶႃႇၼွၼ်ႇ)
ဢႃႇသမ်ႇ
ပေႃးလိၼ်ၼိတ်ႉ
ပလူဝ်းၶျီႇ
ပႅင်ႇၵလီႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ပင်းၵလႃႈ)
ပိၵ်ႇၶူဝ်း (ဢမ်ႇၼၼ် ပိၵ်ႇၶူဝ်း တွၼ်ႈၵၢင်)
ပုမ်တၢင်ႈၵႃႈ
မၢၼ်ႈ
ပူရူသျႃးသၵီႇ
ၶႅၼ်ထူဝ်ၼိတ်ႉ
ၶႅပ်ႉပိတ်ႉꩡ်ၼွၼ် (ဢမ်ႇၼၼ် ၶႅပ်ႉပီꩡီၼူဝ်)
သိုပ်ႇပႂႃးၼူဝ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ပိတ်ႉသယၢၼ်ႇ)
ၶျႃႉဝၶႃၼူဝ်ႇ
ၶႄႇ (မႅၼ်ႇတရိၼ်း)
ၶျိတ်ႇတႃၵူဝ်ၼီးယႅၼ်
တႃႇရီႇ
တီဝီႁီႇ
တွၵ်ႇၵရီး
ၸွင်းၵႃႇ
ၾီႇလိပ်ႈပိၼ်း (ဢမ်ႇၼၼ် တၷႃးလွၵ်ႉ)
ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ
ၷူးၵျရႃတီႇ
ႁၢႆးၼၼ်
ႁၢၵ်းၵႃႇ
ႁီႇပရူး
ႁီလီၵေးၼုၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ဢီလွင်းၵူဝ်ႇ)
ႁိၼ်ႇတီႇ
ဢၢႆးပၼ်ႇ
ဢီလူဝ်ႇၶႃၼူဝ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ဢီႇလုၵ်ႉၵူဝ်ႇ)
ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျၼ်ႇ
ဢီႇဝႃႇတၢၼ်ႇ
ၵျႃႇပၢၼ်ႇ
ၵျႃးဝၼိတ်ႉ
ၵျေႃႇတေးၼီးယႅၼ်း ဢႃးရပိၵ်ႉ
ၶၼႃးတႃႇ
ၶပ်ႉပမ်ႇပၢင်းငင်ႇ
ၶသျမီးရီႇ
ၵယၢၼ်း
ၵႃးၸႅၵ်ႇ
ၶမႄႇရ် (ဢမ်ႇၼၼ် ၵမ်ႇပေႃးတီးယႅၼ်း (ၶမဵၼ်))
ၶွၼ်းၶႅၼ်ၼီး
ၵၢဝ်းလီ
ၶိူဝ်းတိတ်ႉသျ်
ၶေးရ်ၵိတ်ႉꩡ်
လတၢၵ်းၶီႇ
လတီၼူဝ်ႇ
လၢဝ်း
လႄႇပႃႇၼွၼ်ႇ ဢႃးရပိၵ်ႉ
မၶျူႇရႄႇ
မႂ်ႇတီႇလီႇ
မႃၵျီး
မလေး
မလေႇယႃလမ်ႇ
မၼႃးတူဝ်ႇ မလေး (ဢမ်ႇၼၼ် မိၼ်ႇၼႁႃးသႃႇ မလေး)
မၢၼ်ၶျူး
မရႃႉတီႇ
မိၼ်းတွင်ႇ
မိၼ်းၼၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ႁွၵ်ႈၶီးယႅၼ်/ ထၢႆႇဝၼ်း)
မၢင်ၵူဝ်းလီယႅၼ်ႇ
ၼေပႃလီႇ
ဢူဝ်တီးယႃႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ဢူဝ်ရီးယႃႇ)
ဢူဝ်သႅတ်ႉထီယႅၼ်ႇ
ၽႅၼ်းတၼ်ႇ ပီၶူဝ်းလ် (ဢမ်ႇၼၼ် ပီၶူဝ်း ၶႅတ်ႇတၢၼ်းတူႇဢဵၼ်း ပွတ်းႁွင်ႇ)
ၽၢတ်ႉသ်ထူဝ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ပုတ်ႉသျ်တူႇ)
ၽႅၼ်ၼၼ်ႇ
ၽႃသျႅၼ်ႇ
ပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ
ပုၼ်ၵျႃပီႇ
ရိၼ်ႇၵူဝ်ႇၼႃးတႃႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ရိၼ်ႇၵူဝ်ႇၼႃးတီႇ ပီၶူဝ်းလ်)
ရတ်ႈသျႃး
ရီႇယူးၶျူႇယႅၼ်ႇ
သၵ်းၶႃႇ
သႅၼ်းၶရိတ်ႉ
သရၢႆးၶီႇ
သႃသၵ်ႇ
သပ်ႉၵျီႇ
သျင်ႇႁၢႆး (ဢမ်ႇၼၼ် ၶႄႇ ဝူ)
သျႃးၶျွပ်ႉၶႃ
သျႃးပႃႇ
သိၼ်းၻီႇ
သိၼ်းႁႃးလႃႇ
သုၼ်းတၼ်ႇၼိတ်ႉ
သူလႅတ်ႉတီႇ
တၵျိၵ်ႉ
ထႃမၢင်း
ထႃႈမႄႇလ်
တႃႉတႃႇ
ထေႃးသုၷ်ႉ (ဢမ်ႇၼၼ် ပႁႃးသႃႇ သုၷ်ႉ)
ထႄလူၵူႇ
ထိဝ်းၶျူႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ၶျဵဝ်ၶျၢဝ်ႇ)
ထႅတ်ႉထုမ်ႇ
ထႆး
တမီး (ဢမ်ႇၼၼ် တၢင်ႉမီႇ)
ထိပႅတ်ႉ
ထူးလူႇ
တိူဝ်ႇၵီႇ
ထၢၵ်ႉၶ်မုၼ်ႇ
ထူဝၼ်ႇ
ဢိူတ်းမွတ်ႈ
ဢႃးတူႇ
ဝီးၵႃႇ
ဢူးသပႅၵ်ႉ
ဝႅတ်ႉၼမ်း
ဝႃႇရေး
ယၢႆယႃးမႃး
ယိတ်ႉတိတ်ႉသျ်
ယူဝ်ၼၵူးၼီႇ
ၸႃးၸႃႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ၸႃၸႃၶီး)
ယူးရူပ်ႉ
[မႄးထတ်း]ဢႅပ်ႇၶႃးၸ်
ဢႄႇလ်ပေးၼီးယႅၼ်ႇ
ဢႃးပရႅတ်ႉသျ်
ဢႃမီးၼီးယႅၼ်ႇ
ဢႃရူဝ်ႇမေးၼီးယႅၼ်ႇ
ဢႃႇၸႃႇပၢႆႇၸၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ဢႃႇၸႃႇရီႇ)
ပႅတ်ႉၵႃႇ
ပႃႉသ်
ပႄႇလႃႇရုတ်ႈ
ပွတ်ႉသၼီးယႅၼ်ႇ
ပရႅတ်ႉတၼ်ႇ
ပူႇၵႃႇရီႇယႅၼ်ႇ
ၶႅတ်ႇတလၼ်ႇ
ၶျႅတ်ႉၶျႅၼ်ႇ
သႃၶႃးသီႇယႅၼ်ႇ
ၵေႃသီၵၼ်ႇ
ၶရူဝ်ႇဢီးသျိၼ်ႇ
ၶျႅၵ်ႉ
တေးၼိတ်ႉသျ်
တတ်ႉၶျ်
တတ်ႉၶျ် သႅၵ်ႉသၼ်ႇ တႂ်ႈ
ဢႅတ်ႉသ်တူဝ်ႇၼီႇယႅၼ်ႇ
ၾႄးရူဝ်းဢီးသ်
ၾိၼ်းၼိတ်ႉသျ်
ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ
ၷလီးသီယႅၼ်ႇ
ၵျေႃၵျၼ်ႇ
ၵျႃႇမၢၼ်ႇ
ၵရိတ်ႈ
ႁင်ၵေးလီးယႅၼ်ႇ
ဢၢႆးသလႅၼ်းတိၵ်ႉ
ဢၢႆးရိတ်ႉသျ်
ဢထႃးလီယႅၼ်ႇ
ၵလမဵၵ်း
ၶရၶျၢႆး-ပႂ်လၵႃႈ
လၢတ်ႉဝီႇယႅၼ်ႇ
လီႉတူႇဝေးၼီယႅၼ်ႇ
ၵျႃႇမၢၼ်ႇ တႂ်ႈ
လၢၵ်ႈၸိမ်ႇပၢၵ်ႈၵဵတ်ႉသျ်
မႅတ်ႇသီႇတူဝ်းၼီးယႅၼ်း
မႄးလ်ထီး
မႅၼ်ႉ ၵႄးလိၵ်ႉ
မွၼ်ထႅၼ်းၼီၷရိၼ်ႇ
ၼေႃႇဝီးၵျႅၼ်ႇ
ၽိတ်းမွၼ်းထီးသ်
ၽူဝ်းလိတ်ႉသျ်
ပေႃးထူၵိတ်းၸ်
ၽရူဝ်ႇဝႅၼ်သႃႈ
ရူဝ်ႇမေးၼီးယႅၼ်ႇ
ရတ်ႈသျႅၼ်ႇ
သၢမ်ႈမီႇ
သမူဝ်ၷျိတ်ႉသျၼ်ႇ
သၵွတ်ႉတိတ်ႉသျ် ၵႄးလိၵ်ႉ
သႃးပီးယႅၼ်ႇ
သလူဝ်ႇဝႅၵ်ႇၶ်
သလဝီးၼီးယႅၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် သလူဝ်ႇဝိၼ်း)
သပႅၼ်းၼိတ်ႉသျ်
သဝိတ်ႉတိတ်ႉသျ်
သဝိတ်ႈ-ၵျႃႇမၢၼ်ႇ
တႃႉတႃႇ
တိူဝ်ႇၵီႇ
ယူႇၶရဵၼ်းၼီးယႅၼ်ႇ
ဝႄးလ်သျ်
ၾရီးသျႅၼ်ႇ ဝၼ်းတူၵ်း
ယိတ်ႉတိတ်ႉသျ်
ဢမေႇရိၵ ပွတ်းႁွင်ႇ
[မႄးထတ်း]ဢူဝ်းသီးၼီးယႃး
[မႄးထတ်း]ပီသလမ်းမႃး
ၶႄႇရူဝ်းလီးၼီးယႅၼ်ႇ
သျမူဝ်ရူဝ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် သျမူဝ်ရူႇ)
ၾီႇၵျီႇယႅၼ်ႇ
ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ
ႁဝၢႆႇယၼ်ႇ
မၢဝ်းရီႇ
မႃႇသျႄႇလ်လိတ်ႉသ်
ၼႃႇဢူးရူႇဢၼ်ႇ
ၼီႇယူးဢေႇ
ၼေႃးၾူၵ်ႇ/ၽိတ်ႉၶၢၼ်ႇ
ၽီးၵျိၼ်ႇ
သမူဝ်းဢႅၼ်ႇ
ထႁိတ်ႉသျၼ်ႇ
ထီးဝီႇ
ထူၵ်းၶိူဝ်ႇလၢဝ်းဢၼ်ႇ
ထွၵ်ႉၶ် ၽိသိၼ်ႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ၵႂႃႇရႃၼီး ၽိတ်းၵျိၼ်ႇ)