ၸႄႈၼႃး ၼႆႉ ပဵၼ် ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၶွင် ၸႄႈမိူင်းၶၢင် တီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၸိူဝ်းယူႇသဝ်းတီႈဝဵင်းၼႆႉ မီးမွၵ်ႈ 150,000 ၼႆႉသေ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းယူႇသဝ်းတႄႉ မီး ၶၢင်၊ တႆး၊ မၢၼ်ႈ လႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢိၼ်းတီးယႅၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လီပွင်ႇၸႂ်ဝႆႉ

ဝၼ်းယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ပဵၼ်မႄႈၼမ်ႉဢၼ်ၼွၼ်းဝၢၼ်ဝႆႉသေတႃႉ ၸႄႈၼႃႈၼႆႉ ယၢမ်ႈပဵၼ်တီႈ ၵျႃႇပၢၼ်ႇလႄႈ ၸုမ်းဢူၺ်းလီၶဝ် တိုၵ်းၵၼ်မႃး မိူဝ်ႈ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပၢင်တိုၵ်းလႄႈ ဝဵင်းၵေႃႈ လႆႈလူႉၵႂႃႇလုမ်းလုမ်းယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈဝဵင်းၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၶူင်ႈ ဢၼ်မီးတိုဝ်ႉတၢင်း တီႈၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းၶႄႇ လႄႈ မိူင်းဢိၼ်းတႃးသေ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းလီႇတူဝ်ႇ (Ledo Road) ဢၼ် ၸဝ်ႈသိုၵ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၵျူဝ်းသႅပ်ႉ သတီးဝႄးလ် (US General Joseph Stilwell) ႁဵတ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈတႄႉ ၸႄႈၼႃးၼႆႉ တေပဵၼ်သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈၵႃႉၶၢႆ ၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းၶႄႇ လႄႈ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃးယူႇ။ တွၼ်ႈတႃႇယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၸေႈၼႃးၼႆႉ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇတီႈ ယိူင်းဢၢၼ်းယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင် လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဢၼ်မီးတီႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းဝဵင်းၼၼ်ႉသေ ဢမ်ႇမီးသၢႆတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇၸူး မၢၼ်ႈမေႃႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈသင်ၼႆႉ ၼၼ်ႉမၼ်းပဵၼ် ၶဵင်ႇႁၢၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇၵႂႃႇၸူး ၼွင်မႄႈမၢႆႈ လႄႈ ပူႇတႂ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (ၵျုၼ်ႇ 2021)

ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်လီၵႂႃႇလႄႇၼႆႉ ပဵၼ် ၢႆးလင် ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇသေ ပႃႈၼႃႈ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸွၼ်ႇ

သူၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၶၢင် (ၸႄႈၼႃး)

ဝဵင်းၸႄႈၼႃးၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးယႂ်ႇႁႅင်း။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပႆသေဢႅဝ်ႇလႄႇၵေႃႈ တေၸၢင်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ်လႆႈၵူႈတီႈယူႇ။

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၽႅဝ်မႃးတင်း လူတ်ႉလဵၼ်းၼႆႉ ငွၵ်းသၢႆႉသေ ပႆၵႂႃႇၸွမ်း သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် သေ တေၽႅဝ်တီႈ ၵၢင်ဝဵင်းယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၽႅဝ်ႁွတ်ႈတီႈၶဵင်ႇယၢမ်းမွင်းၼႆ ငွၵ်းၶႂႃႇယဝ်ႉ ၶိုၼ်းငွၵ်းသၢႆႉၼႆ ၵႂႃႇၽႅဝ်ၸူး New Light Hotel ဢမ်ႇၼၼ် ငွၵ်းသၢႆႉယဝ်ႉ ငွၵ်းၶႂႃၼႆ ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ YMCA ယဝ်ႉ။

တေႃႇထိုင် ပီ 2018 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇၼၼ်ႉ လႆႈမီးလွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇႁႂ်ႈၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၵႂႃႇ မၢၼ်ႈမေႃႇ ဢိၵ်ႇတၢင်းၼမ်ႉ လႄႈ တၢင်းလိၼ်။ တႃႇတေႁွတ်ႈ မၢၼ်ႈမေႃႇ ၼႆႉ ၵူၺ်းမီး သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၼိုင်ႈဝူင်ႈၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆၵၢၼ်မိၼ်မျၢၼ်ႇမႃႇ ဢွၵ်ႇ ဝၼ်းၸၼ် ဝၢႆးဝၼ်း 1 မူင်း။ ၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်မိၼ်ႆႉ ၵူၺ်းႁိုင် 25 တႃသေ ၸွမ်းၼင်ႇ ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 2018 ၼၼ်ႉ ၵႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ဢိၵ်ႇပႃးၶွၼ်ႇလႄႈ ၵႃႈဢေးၵျႅၼ်ႉဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼႆႉ တူၵ်းၸူဝ်ႈ $86 ယဝ်ႉ။ တၢင်းလိူၵ်ႈထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းထိုင် ၵၢတ်ႇသႃ ယဝ်ႉသေ လုၵ်ႉတီႈ ၵၢတ်ႇသႃ ၶီႇႁိူဝ်းၶိုၼ်ၸွမ်း မႄႈၼမ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵႃႇတူၵ်ႉတူၵ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် (ဢၼ်ယၢၼ်ၵၼ်တင်းဝဵင်း မွၵ်ႈ 10 တႃ) ၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ် မွၵ်ႈ 3,000-4,000 ၵျၢပ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။

တူၺ်း

• 1 ၽြႃးယွၼ်းသူးတဵမ်ထူၼ်ႈ (ဆုတောင်းပြည့်ဘုရား)။ ၽြႃးၵိုၵ်းပိုၼ်း ၶွင် ဝဵင်းၵဝ်ႇပူးၵမ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈႁိမ်းၽင်ႇ ၼမ်ႉၵဵဝ်။ 
• 2 ၵျွင်းၽြႃး Sri Saraswati (မီးၸမ်ၵၼ်တင်း တႃႈလူတ်ႉလဵၼ်း ၸႄႈၼႃး လႄႈ ၵၢတ်ႇၵၢင်ဝဵင်း)။ ၵျွင်းၽြႃး ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် 
• 3 သူၼ်မၼေႃး ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶၢင် (ကချင်ရိုးရာမနောကွင်း) - ☏ +95 7420705။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇတူၺ်း လၵ်းသဝ်ႁိၼ်ဢၼ်ပဵၼ် မိၵ်ႈမၢႆၶၢင် လႄႈ ၶဵင်ႇႁၢၼ်ႉ ဢၼ်ၸႂ်ႉၽွင်းႁဵတ်းပၢင်ပွႆး တႃႇၵႃႈဝႅၼ် တီႈသူၼ်မၼေႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶၢဝ်းပွႆးတႄႉ ၵႆႉၸတ်းႁဵတ်း တီႈ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 10 ဝၼ်း ၵူႈပီယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈၵၢင်ၵႅၼ် ၽိင်ႈငႄႈလႄႈ ၽႃႇသႃႇ တႃႇ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶၢင်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ (ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉဝႆႉ မိူဝ်ႈ ဢေႃး 2020)
• 4 ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်းၽိင်ႈငႄႈ မိူင်းၶၢင် (ကချင်ပြည်နယ် ယဉ်ကျေးမှုပြတိုက်) - ☏ +95 9422763125။ 9:30AM-4:00PM Tu-F။ ႁွင်ႈၼႄပိုၼ်းဢၼ်ၼႆႉ ၼႄဝႆႉ လွင်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းၵၢင် ဢိၵ်ႇတင်း ၽိင်ႈထုင်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ၶွင်မျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်မၼ်းၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ (ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉဝႆႉ မိူဝ်ႈ ဢေႃး 2020)
• 5 ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇ လၼ်ၼၶႃး (Sedung Waterfall) (လန်နခါးရေတံခွန်) (မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်း လုၵ်ႉ ၸႄႈၼႃး ၵႂႃႇ သႄတွၼ်း၊ မိူဝ်ႈပႆႇထိုင် သႄတွၼ်း မွၵ်ႈ 15 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ) - ☏ +95 9693222016။ ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇ ဢၼ်မႂ်ႇသေ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇပႆလတ်း ၶူဝ်ၽႅၼ်ၵႂႃႇၼႆ တေလႆႈႁၼ်ယူႇ။ (ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉဝႆႉ မိူဝ်ႈ ဢေႃး 2020)

ႁဵတ်း

ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇတူၺ်း ယူင်ႉသၢင်ႈတီႈမၢႆတွင်း ဢၼ်ဝႆႉ တပ်ႉသိုၵ်းၶႄႇ Chinese Expeditionary Forces ။

သိုဝ်ႉ

ၸၢင်ႈႁႃသေသိုဝ်ႉ သႅင်ၶဵဝ် ဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ။ သိုဝ်ႉၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းမႆ ၽိင်ႈငႄႈၶၢင်၊ ၶူဝ်းဢၼ်ဢဝ်မိုဝ်းႁဵတ်း လႄႈ ၽႃႈၽႅၼ်ႇၽိင်ႈငႄႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လႄႈ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ ၸိူဝ်းဢွၵ်ႇတီႈမိူင်းၶၢင်ၼၼ်ႉ။

ဢွၵ်ႉ

• သပီႇ၊ သၶူး။ (ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉဝႆႉ မိူဝ်ႈ မၢတ်ႉၶျ် 2015)

ၼွၼ်း

• New Light Hotel။ ဢွင်ႈၶၢၼ်း ဢၼ်ပၼ်ၼမ်ႉၵိၼ် လၢႆလၢႆ လႄႈ ၶွင်ႉဢၢပ်ႇၼပ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်။ ၶွင်ႉဢၼ်ပႃးၸၢၼ်းမုင်ႈ လႄႈ ၶွင်ႉဢၢပ်ႇၼမ်ႉသုၼ်ႇတူဝ် ဢၼ်ပဵၼ် ၶွင်ႉၵႂၢင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈယူႇ။ $30 USD (2018)။ 

သိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ

• မျိတ်ႉသူင်ႇ (ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းၶၢင်ႈ ဝႃႈ Mali Zup), ပဵၼ်တီႈ ၼမ်ႉ မေႇၶ မလိၶ မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ်မႃး ၼမ်ႉၵဵဝ်၊ လုၵ်ႉတီႈ ၸႄႈၼႃးၵႂႃႇ ယၢၼ် 32 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ။
• ၼွင်မႄႈမၢႆႈ